آثار منفی شب کاری بر روی سلامت و روان افراد
عوارض مخرب شب کاری برای برخی قابل رفع نیست. همه ما از نظر بیولوژیکی نیاز به استراحت و تجدید قوا در شب را داریم. اما عده ای مجبور به کارکردن در این زمان هستند. هر چند که شیفت شب در برخی مشاغل چرخشی است. اما باز هم نمی توان آثار مخرب شب کاری را انکار نادیده گرفت. هرگز خواب روز نمیتواند نیاز بدن را جبران کند. با نخوابیدن در شب، ریتم شبانه روزی بدن تغییر کرده و قطعا عواقبی برای فرد ایجاد خواهد کرد. از طرفی نمیتوان شیفت شب را از الگوی بسیاری از کسب و کارها حذف کرد؛ اما میتوان برای کاهش اثرات آن اقداماتی انجام داد.
عوارض شب کاری و شیفت شب چیست؟
همانطور که گفته شد؛ اثرات منفی شب کاری بسیار زیاد است. در واقع حقوق بیشتری که افراد برای شیفت شب دریافت میکنند؛ از مزایای این شیفت کاری محسوب نخواهد شد. گاهی افراد گزینه دیگری نداشته و مجبور به کارکردن حتی در شب نیز هستند. اما باید این نکته را در نظر بگیرند که با آثار جسمانی که این موضوع، زودتر از موعد فرسوده خواهند شد؛ و دیگر قادر به کارکردن نخواهند بود. برخی از معایب شیفت شب، شامل موارد زیر خواهد شد.
بروز اختلالات روانی
نخوابیدن در شب یه طور کلی، در دراز مدت باعث ایجاد توهم و هذیان در افراد خواهد شد. حال اگر نخوابیدن با کارکردن هم همراه شود؛ این موضوع نیز تشدید خواهد شد. از طرف دیگر با اینکار تعادل هورمون ها به هم ریخته و فرد بی ثباتی خلقی و خستگی مفرط را تجربه خواهد کرد. تحقیقات حاکی از آنند که بروز افسردگی با شب کاری تاثیر مستقیم ومثبت داشته و حتی افراد را در معرض اعتیاد به مواد مخدر نیز قرار خواهد داد.
بروز مشکلات قلبی با شب کاری
تغییر در عادات خواب و استراحت، بعد از مدتی بر فشارخون و ضربان قلب، تاثیر داشته و افراد را مستعد مشکلات قلبی و سکته خواهد کرد. بدن افراد در ساعات مختلف شبانه روز، واکنش های مختلفی از خود نشان میدهد. اما در طول شب، بدن نیاز به استراحت داشته و شاید فرد دچار افزایش و کاهش ریتم قلبی شود. همچنین این موضوع به کاری که افراد در طول شب نیز انجام میدهند نیز بستگی خواهد داشت. اما به طور کلی شب کاری برای سلامت جسمانی مفید نیست و باعث وارد شدن شوک به بدن میشود.
کاهش بهره وری
شب کاری نه تنها به نیروی کار ضربه خواهد زد؛ بلکه برای روند کاری نیز مفید نخواهد بود. طبیعی است که افراد در طول شب بهره وری خوبی نداشته باشند. هرچقدر که هم بدن آماده بیدارماندن باشد؛ اما از لحاظ روانی افراد در شب آمادگی کمتری دارند. قطعا دقت و تمرکز آنان نیز کاهش خواهد یافت. استرس افراد با کارکردن در شب افزایش مییابد و آنها خطاهای بیشتری را مرتکب خواهند شد.
تغییر ریتم بدن با شب کاری
ریتم شبانه روزی بدن و متابولیسم از جمله سیستم هایی هستند که با شب کاری دچار تغییرات میشوند. در طول خواب عمیق، بدن خود را ترمیم کرده، سموم دفع میشوند؛ و فرایندهای مختلفی در بدن اجرا میشوند. اما با کارکردن در شیفت شب، این موضوع به تعویق افتاده و حتی با خواب در طول روز نیز جبران نخواهد شد. از طرف دیگر ریتم بدنی به ترشح به موقع هورمون ها وابسته است؛ که با نخوابیدن سبب بروز مشکلاتی مثل ایجاد مشکلات جنسی در مردان و بی نظمی عادات ماهیانه در زنان خواهد شد.
بالارفتن خطر چاقی و دیابت
با برهم خوردن تعادل هورمون ها و یا اختلال در سیستم قلبی در اثر شب کاری، خطر چاقی و دیابت نیز افزایش مییابد. برهم خوردن متابولیسم بدن ترشح انسولین را دچار مشکل کرده، و میزان چربی و قند در بدن افزایش مییابد. اگر این مشکل با رژیم غذایی ناسالم نیز همراه شود؛ احتمال بروز این بیماری بیشتر خواهد شد. حتی مشکلاتی هم که در سیستم گوارشی بروز میکنند نیز در این مورد دخیل خواهند بود.
احتمال عود بیماری
هر گونه بیماری زمینه ای می تواند در اثر به هم ریختگی خواب تشدید شود. برای مثال کسانی که دچار مشکلات گوارشی هستند بیشتر احتمال دارد که به خاطر شب کاری مجدد بیماری شان عود کند. بنابراین حتی اگر قبلا هم مشکل جسمانی داشتید که رفع شده؛ همچنان باید رژیم غذایی و سبک زندگیسالم را در پیش بگیرید.
چگونه با عوارض شب کاری مقابله کنیم ؟
با توجه به تاثیراتی که شب کاری در سلامت افراد خواهد شد؛ باید در برای جبران عوارض آن سازمان ها و یا خود افراد اقداماتی انجام دهند. همیشه نمیتوان محیط کار را به این دلیل ترک کرد و یا شرایط کاری را به راحتی تغییر داد. پس باید در مواجهه با تاثیرات شیفت شب؛ راهکارهای دیگری را به کار گرفت.
پرهیز از مصرف کافئین ومواد محرک
معمولا افراد برای بیدارماندن در شب کاری و انجام کارهایشان از قهوه و یا کافئین استفاده میکنند. این خوراکی ها معمولا برای مدت کوتاهی موثر هستند؛ و بعد از مدتی، تاثیر خود را بر بربدن از دست خواهند داد. همچنین مصرف زیاد از این خوراکی باعث خواهد شد تا حتی در زمان استراحت نیز نتوانید خواب راحتی داشته باشید. از طرف دیگر غدد فوق کلیوی برای هضم این مواد فشار زیادی را تحمل خواهد کرد و با گذشت زمان دچار مشکل خواهد شد.
پیاده روی در آفتاب و نورخورشید
با کارکردن در شب و خوابیدن در طول روز، قرارگیری در معرض نورخورشید را از دست خواهید داد. همین موضوع سبب کاهش میزان ویتامین دی در بدن میشود و مشکلات زیادی از جمله سرطان سرطان پستان، سرطان روده بزرگ، سرطان پروستات و افسردگی، را به همراه خواهد داشت. به همین دلیل برای جبران این موضوع سعی کنید زمانی از روز را زیر نور آفتاب گذرانده و یا از مکمل های دارویی استفاده کنید. ترشح برخی از هورمونها مانند ملاتونین نیز با نور، تنظیم میگردند.
تغذیه مناسب
با داشتن رژیم غذایی مناسب تا حدی میتوانید تاثیرات منفی شب کاری را کاهش دهید. میوه ها و سبزیجات دارای مقدار کافی فیبر هستند و همچنین کالری مورد نیاز بدن را تامین خواهند کرد. به عنوان میان وعده نیز از آجیل و دانه و ماست کم چربی استفاده کنید. این موراد مواد مغذی بدن شما را تامین خواهند کرد و همچنین باعث عملکرد بهتر در شما خواهند شد.
صحبت کردن با مدیر
اگر شما برای مدت زمان زیادی مجبور به کارکردن در شیفت شب شده اید؛ در این زمینه حتما با مدیر خود صحبت کنید. دوره های شب کاری و روزکاری باید متناوب باشند تا فشار زیادی به افراد وارد نشود.
همچنین میتوانید کارهای خود را در طول روز انجام داده و مدت زمان بیشتری را به استراحت اختصاص دهید. برخی افراد به طور طبیعی به مقدار خواب کمتری نیاز داشته و یا با بیدار ماندن در شب مشکلی ندارند. از همین رو مدیر باید این عوامل را در نظر گرفته و افراد را با توجه به توانمندی هایشان در شیفت های مختلف قرار دهد.
کار در شب برای چه کسانی ممنوع است ؟
این مساله انقدر حیاتی است که حتی قانون گذار برای شب کاری محدودیت هایی در نظر گرفته است. برای مثال کارگران نوجوان زیر 18 سال اجازه کار در شیفت شب را ندارند. یا هیچ کارفرمایی حق ندارد زیردست را مجبور به کار در شب کند. همچنین طبق قانون حقوق شب کاری 15 درصد بیشتر از حقوق عادی است.
با وجود تمام این تفاصیل، برخی افراد نباید در شیفت شب کار کنند. طبق نظر متخصصان روانشناسی کسانی که دچار افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس، دارای پیش زمینه هایی از اختلالات هذیانی و توهمی، اعتیاد و یا سابقه اعتیاد هستند؛ نباید شب کاری بکنند. چرا که عوارض بهم ریختن ریتم بدن آن ها سریع تر نمود پیدا می کند و می تواند موجب عود بیماری شان بشود.
سخن پایانی
افراد در طول زندگی حرفه ای خود با مشکلات زیادی روبرو خواهند شد؛ که شب کاری یکی از آنها خواهد بود. همچنین در مشاغل زیادی نیز ضرورت این موضوع وجود دارد. به همین دلیل باید قبل از انتخاب شغل به توانایی های جسمانی و روانی خود توجه داشته و یا در این مورد با کارفرما صحبت کنید.
چراکه احتمالا تاثیرات این موضوع در کار نیز به وجود خواهد آمد. برای کاهش خطرات جسمانی کارکردن در شیفت شب، به سلامتی خود بیشتر اهمیت داده و برای عوارض روانی آن، از یک روانشناس کمک بگیرید.
