دهن بینی در زندگی مشترک ؛ از وابستگی تا بحران اعتماد

با همسر دهن بین چه کنم؟

آیا دهن‌بینی ریشه در مشکلات روانی دارد؟

زینب صمدپور، کارشناس خانواده و روان‌تحلیلگر موسسه روانشناسی اگزیستانسیال نسیم همدلی، بحث را با این پرسش آغاز می‌کند: «بسیاری از اوقات مراجعان با شکایت همسر دهن بین نزد ما می‌آیند و می‌گویند همسرشان برای مثال زمانی که به منزل والدینش می‌رود و برمی‌گردد، اخلاق یا رفتارهایش تغییر می‌کند. می‌خواهیم بدانیم در زمینه تأثیرپذیری در زندگی زناشویی از منظر روانشناسی اگزیستانسیال چه اتفاقی می‌افتد که افراد در تله دهن بینی در زندگی زناشویی می‌افتند؟».

مصطفی رشید، روان‌تحلیلگر اگزیستانسیال و بنیانگزار موسسه روانشناسی نسیم همدلی در مشهد، می‌گوید: «تاثیرپذیری یکی از ویژگی‌های ذاتی انسان است که ممکن است در سایر موجودات وجود نداشته باشد چون تربیت‌پذیری یا اثرپذیری حیوانات نیز در اثر دستکاری سیستم غریزی آن‌ها و آموزش است. بنابراین، انسان تنها موجدی است که بیشترین سطح اثرپذیری از دیگران را دارد».

در مورد شکایت خانمی که از مصائب زندگی با همسر دهن بین می‌نالد و می‌خواهد بداند علت تاثیرپذیری و دهن بینی همسر او از مادرش چیست. باید ابتدا این سوال را از خودش بپرسد که چرا خودش نمی‌تواند آن تاثیر را روی همسرش داشته باشد.
علیرغم اینکه همسرش این ویژگی را دارد که از دیگران تاثیر بپذیرد؟

به این ترتیب، احساس ناتوانی به سراغ این زن می‌آید.

دهن بینی یا تعصب؟!

انسان به‌دلیل داشتن توانایی تبدیل و تغییر می‌تواند خود را به کمال برساند اما چه زمانی تغییر و تبدیل اتفاق می‌افتد؟

تغییر زمانی رخ می‌دهد که افراد بتوانند از اساتید، منابع علمی یا درمانگران خود اثر بپذیرند و در مسیر رشدشان حرکت کنند. در مقابل، افراد متعصب از محیط اطراف خود تاثیر نمی‌پذیرند و میزان تخریب آن‌ها نیز بیشتر است.

اما لازم است که ما بتوانیم یک خط طیفی را در نظر بگیریم و در یک سر آن افراد تاثیرپذیر بدون فیلتر عقلانیت و در سر دیگر طیف افراد متعصب بدون تاثیرپذیری را قرار دهیم. هر دو سر طیف، رفتارهای بیمارگونه افراطی دارند و در قوای تشخیص و نظام تشخیصی آن‌ها نقصان وجود دارد.

رفتار صحیح این است که حرف حق را حتی از یک کودک یا حتی دشمن خود نیز بتوانیم بپذیریم اما همین اثرپذیری اگر از فیلتر عقل عبور نکند برای فرد تبدیل به شاخص می‌شود.

برای مثال، فردی که از دهن بینی همسر خود شکایت می‌کند، همزمان خودش از افرادی در محیط‌های مختلف مجازی یا واقعی مانند فضای اینستاگرام در حال تاثیرپذیری است.

افراد زمخت و متعصب هم حکایت خودشان را دارند و هرچقدر با آن‌ها با دلایل و رفرنس‌های علمی صحبت کنید نیز قبول نمی‌کنند.

درحالی‌که مرد واقعی کسی است که با استناد به منابع عقلی و تخصصی پای حرف خودش می‌ایستد.

مشکل اینجا است که هردو سر طیف به رابطه آسیب می‌زنند و در چنین روابطی توقع رشد نباید داشت.

تاثیرپذیری و دهن بینی

در چنین مواردی اگر بخواهیم تأثیرپذیری در زندگی زناشویی از منظر روانشناسی اگزیستانسیال را بررسی کنیم. باید بگوییم که بهتر است قبل از برچسب زدن به طرف مقابل ببینیم که آیا پارتنر یا همسر ما هم به اندازه مواردی که در ذهنمان است، دهن بین یا تاثیرپذیر است یا خیر!؟

گاهی افراد به‌دلیل ناتوانی در حل تعارضاتشان با خود و محبوبشان سعی در برچسب زدن به او دارند. و به نوعی خشم خود را روی او تخلیه می‌کنند که باید مورد تحلیل قرار بگیرد.

آیا دهن‌بینی با حرمت نفس ارتباط دارد؟

زینب صمدپور می‌پرسد: «آیا یک همسر دهن بین که اثرپذیری او بوی عقلانیت ندارد، الزاما درگیر عزت نفس یا اعتمادبه‌نفس پایین است؟».

مصطفی رشید پاسخ می‌دهد: «سیستم تحولی فرد اثرپذیر یا همسر دهن بین فعال نیست و در واقع بررسی تأثیرپذیری در زندگی زناشویی از منظر روانشناسی اگزیستانسیال نشان می‌دهد که سیستم تحولی والدین روی این فرد نصب شده است.

چنین فردی با بایدها و نبایدهای والدینش رشد کرده و از دوران کودکی به چشم گفتن به والدین عادت کرده است چون درغیراین‌صورت تنبیه می‌شده یا امتیازی را در خانواده از دست می‌داده است.

در چنین شرایطی تعارض رخ می‌دهد. برای مثال، پسری با ویژگی دهن بینی و تاییدطلبی به خواستگاری دختری می‌رود و همین ویژگی او که مدام چشم می‌گوید جزو ویژگی‌های مثبتش درنظرگرفته می‌شود و این‌طور برداشت می‌شود که چقدر حرمت والدینش را حفظ می‌کند و تمام تعهدات جلسه خواستگاری را بی‌چون و چرا می‌پذیرد.

با این تفاصیل، چطور توقع داریم که چنین مردی همین روند را در زندگی زناشویی نیز ادامه ندهد؟ در این مواقع به خانم می‌گوییم تو عملا همسری را انتخاب کرده‌ای که در جلسه خواستگاری نیز به تمام خواسته‌های والدینش چشم می‌گفته است.
تو فریب ظاهر مثبت این ویژگی را خورده‌ای! و اگر این ویژگی در آن زمان مثبت بوده، الان هم باید همچنان مثبت باشد و بپذیری که همان روال طی می‌شود.

در واقع، تعارض با والدین در زمانی ایجاد می‌شود که در جایی که اثرپذیری یا دهن بینی همسر به نفع ما است، برایمان خوشایند است اما زمانی که به نفعمان نیست، از آن شاکی می‌شویم.

دهن بینی و ارتباط با والدین

اما باید توجه داشت کودکی که به تمام دستورات والدینش چشم می‌گوید و سیستم آموزشی والدین روی او نصب است، هیچ تضمینی نیست که در زندگی زناشویی خودش هم همین روال را دنبال نکند و تله دهن بینی در زندگی زناشویی او فعال نشود.

در برخی موارد نیز ماجرا برعکس می‌شود و افرادی که از کودکی مدام بله قربان گوی والدینشان بوده‌اند، در زندگی زناشویی خود وارد لجبازی‌های زیادی با همسرشان می‌شوند و می‌خواهند در زندگی مشترک آزادی‌های زیادی را تجربه کنند.

محصول تربیت چنین خانواده‌هایی یک همسر تاییدطلب است که خودپنداره او بر اساس تصورات ذهنی والدینش ساخته شده و حرمت نفس پایینی دارد.

و زمانی که حرمت نفس پایین باشد، عزت نفس نیز وجود نخواهد داشت چون در واقع، نفسی نمانده که بخواهد عزت آن حفظ شود. و حرمت نفس به سمت حرمت والدین سوق پیدا کرده است.

به‌همین دلیل، چنین افرادی طاقت کمترین انتقادی نسبت به والدینشان را ندارند چون حرمت را به سمت والدین فرافکنی کرده‌اند. با این تفاصیل، دیگر اعتماد به نفس هم معنایی نخواهد داشت.

رابطه دهن بینی همسر و آمادگی برای ازدواج

با توجه به صحبت‌های بالا، فردی که در زندگی با والدین خود تنش زیادی را تجربه کرده باشد، در سلف خود تصویری از یک زندگی زناشویی بسیار آرام می‌سازد که چیزی جز یک پنداره ذهنی نیست.

زیرا زمانی که خانواده این فرد آشفته باشند، او تصور می‌کند باید درهرحال آرام باشد یا اگر والدین او کارمند بوده‌اند، در تصورات خود به‌دنبال همسری با شغل آزاد یا درآمد بسیار بالا می‌گردد.

از مصائب زندگی با همسر دهن بین این است که او در زندگی زناشویی نیز مدام دنبال گمگشته خود می‌گردد.

حتی انتخاب همسرش هم مبتنی بر قواعد و خواست خودش نیست. بلکه مبتنی بر کم‌وکسری‌هایی است که در زندگی با والدینش تجربه کرده است.   مبتنی بر شرایط خوشایند همان زندگی گذشته است.

در مجموع، تأثیرپذیری در زندگی زناشویی از منظر روانشناسی اگزیستانسیال نشان می‌دهد چنین افرادی توانایی ساختن یک نظام ارزشی واحد یا قاعده مستحکم برای زندگی خود را ندارند و با این وصف، مسیر عزت نفس و اعتماد به نفس آنان نیز بلاک می‌شود.

بنابراین، نتیجه می‌گیریم فرد زمانی می‌تواند آماده ازدواج باشد که ذهن او توانایی ساختن منطق قواعد و باورهای جدید را داشته باشد و نخواهد مبتنی بر باورهای والدینی زندگی کند.

مرز تاییدطلبی و تاثیرپذیری کجاست؟

زینب صمدپور می‌پرسد: «آیا یک همسر تاییدطلب و اجتماعی ممکن است به یک همسر دهن بین یا اثرپذیر تبدیل شود؟»

مصطفی رشید پاسخ می‌دهد: «ابتدا باید بپذیریم که تایید گرفتن جزو نیازهای وجودی هر فرد است و همه ما تا حدودی به‌دنبال تایید دیگران هستیم اما تایید گرفتن با تاییدطلبی متفاوت است،

همانطور که مهرورزی با مهرطلبی و اقتدار با قدرت‌طلبی فرق دارد. یعنی قسمت سالم روان، مهرورزی و قسمت ناسالم، مهرطلبی و یا قسمت سالم روان، اقتدار و قسمت ناسالم، قدرت‌طلبی است.

با این وصف، طبیعی است که زمانی که لباس خوبی می‌پوشیم یا از مهمان پذیرایی می‌کنیم، نیاز به تایید از طرف مقابل داریم اما همین رفتار زمانی بیمارگونه می‌شود که موضوع از تایید گرفتن به تاییدطلبی تبدیل شود و زمانی رخ می‌دهد که کودک برای تمیز کردن اتاق یا نوشتن تکالیفش مجبور می‌شده به سختی تایید والدین را کسب کند و یا از سوی والدین نادیده گرفته می‌شده است.

این رفتارها از سوی والدین باعث می‌شود فرد به‌دنبال تاییدطلبی یعنی گدایی تایید دیگران برود و به هر شکلی بخواهد تایید و رضایت دیگران را جلب کند.

در واقع، همسر تاییدطلب که روی دیگر سکه همسر دهن بین است، همان کودکی است که می‌خواهد خلاهای خود را پر کند و سیستم عقلانیت او دچار انسداد شده است، به‌همین دلیل اثرپذیری او بسیار فعال می‌شود و عقلانیت را نادیده می‌گیرد.

میزان تاثیرپذیری زوجین کجا نمایان می‌شود؟

اگر ویژگی تأثیرپذیری در زندگی زناشویی از منظر روانشناسی اگزیستانسیال را یک ویژگی شخصی در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم این ویژگی زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که مرزهای زندگی باز است و حرف و خواسته دیگران از حرف و خواسته همسرمان مهم‌تر می‌شود.

در چنین شرایطی تاثیرپذیری و دهن بینی همسر باعث تخریب رابطه می‌شود و نظر دیگران مهم‌تر می‌شود. گویا دیگران تعیین‌کننده و خط مشی‌دهنده مسیر زندگی مشترک ما هستند و ما مطابق خواست آن‌ها رفتار می‌کنیم و چون از آن‌ها تایید می‌گیریم حال خوبی داریم.